Vzw’s, stichtingen en vennootschappen vallen eindelijk onder hetzelfde Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen (WVV). Dat is een applaus waard! Het erkent immers eindelijk hoe fundamenteel sociale ondernemingen zijn voor ons ondernemingslandschap en voor de Vlaamse economie. Het agentschap innoveren en ondernemen (VLAIO) is een van de eerste departementen om deze groep ondernemers te verwelkomen en sociale ondernemingen als volwaardige economische spelers te erkennen. Tine Holvoet, beleidsadviseur ondernemen en innoveren bij Verso, moedigt sociale ondernemingen aan om te genieten van ondersteuning bij ondernemen en innoveren, ook bij digitaliseren.
Eenmaking wetboek ondernemerschap
Vanaf 1 januari 2024 is de eenmaking van het Wetboek Ondernemerschap finaal. Met de eenmaking van het wetboek vallen sociale ondernemingen volwaardig onder het ondernemerschapsrecht. Daarmee volgt men eindelijk de diverse kijk op ondernemerschap die de EU ons sinds 2011 in het Social Business Initiative voorhoudt en komen we op koers voor de 2030 EU Social Economy Gateway. De overkoepelende doelstelling van de Europese Commissie is om gunstige voorwaarden te creëren voor het succes en de groei van de sociale economie in brede zin. Sociale ondernemingen worden vandaag nog vaak geconfronteerd met obstakels bij de ontwikkeling en opschaling van hun activiteiten. Bovendien wil de commissie ook de aandacht vestigen op het potentieel van de social profit die hoogwaardige banen schept en innovatie en sociale inclusie kan bevorderen. Juridisch is er geen onderbouwing meer om sociale ondernemingen uit te sluiten van het ondersteunend instrumentarium voor ondernemen en innoveren. Alle ondernemingen moeten volgens het wetboek gelijk behandeld worden. Dat betekent dat als sociale ondernemingen worden uitgesloten dit expliciet moet gemotiveerd worden en dat men zich in communicatie inclusief dient te richten tot sociale ondernemingen. Omgekeerd houdt deze eenmaking in dat sociale ondernemingen zichzelf (h)erkennen als volwaardige economische spelers.
Definitie social economy
Soms is er onduidelijkheid over wat een sociale onderneming nu precies is. Een sociale onderneming behoort tot de private sector en niet tot de publieke dienstverlening. Het is een hardnekkige mythe dat een sociale onderneming geen echte onderneming is of geen winst mag maken. Het verschil met een vennootschap is dat een sociale onderneming de winst niet mag uitkeren aan aandeelhouders. De herinvestering in de realisatie van de sociale en maatschappelijke doelstellingen blijft dus de ultieme bestemming van eventuele winst. De Europese definitie maakt geen onderscheid naar rechtspersoon en een sociale onderneming hoeft geen vzw te zijn. Sociaal ondernemerschap kent een grote diversiteit wat betreft activiteit, sector, omvang in personeel en omzet, internationale of lokale werking net zoals andere vormen van ondernemerschap. In Vlaanderen wordt de activiteit in de social profit over alle sectoren heen voor iets meer dan de helft gefinancierd door de overheid. Zo wordt maatschappelijke dienstverlening bewust toegankelijk en betaalbaar gehouden. Het subsidieregister brengt op een heldere manier de subsidies in kaart die vanuit de Vlaamse overheid sinds 1 januari 2022 werden toegekend of uitbetaald aan ondernemingen, organisaties, feitelijke verenigingen en lokale besturen.
Economische betekenis van social profit in Vlaanderen
Sociale ondernemingen zijn wijdverspreid in Vlaanderen, met in totaal meer dan 17 603 vestigingen. Volgens de Global Entrepreneurship Monitor is ongeveer een op vier nieuwe ondernemingen in Europa een sociale onderneming, en in België zelfs een op drie. Binnen de grote ondernemingen in Vlaanderen (meer dan 250 werknemers) vinden we meer dan 300 sociale ondernemingen. Opvallend is dat een op vijf ondernemingen met meer dan 500 werknemers een sociale onderneming is. De social-profitsectoren dragen aanzienlijk bij aan de economie en zijn goed voor 7,7 % van het BBP, wat meer is dan de bouwsector. De sociale economie vormt een stevige pijler van de Vlaamse economie, met een indrukwekkende toegevoegde waarde van 19,2 miljard euro in 2019. Bovendien plaatst de Vlaamse social profit jaarlijks bestellingen ter waarde van 13 miljard euro voor goederen en diensten, zowel nationaal als internationaal. Dit substantiële bedrag illustreert de sterke interactie van sociale ondernemingen met andere bedrijfstakken, waarmee hun diepgewortelde verbondenheid met de gehele economie wordt bevestigd. Sociale ondernemingen omarmen een waardenketenbenadering en onderstrepen de stakeholderaanpak die de Vlaamse Overheid nastreeft.
Ook wat betreft creatie van nieuwe jobs in Vlaanderen tonen sociale ondernemingen zich uitstekende werkgevers. De social profit is goed voor 426 844 arbeidsplaatsen (17,7 % van loontrekkende werkgelegenheid) en 52 038 zelfstandigen (7,7 % van alle zelfstandige arbeidsplaatsen in Vlaanderen). Bovendien werken 70 000 personen onrechtstreeks voor de Vlaamse sociale ondernemingen. Tot slot kun je daar ook nog meer dan 500 000 vrijwilligers bijtellen.
VLAIO Netwerk Ondernemen
Het agentschap innoveren en ondernemen (VLAIO) is een van de eerste departementen om deze groep ondernemers te verwelkomen en sociale ondernemingen als volwaardige economische spelers te erkennen. Verso maakt samen met de sectorfederaties Groep Maatwerk, Herwin, Sociare, SOM, Vlaams Welzijnsverbond, Zorggezind en Zorgnet-Icuro deel uit van het VLAIO Netwerk in het kader van Groeilabz. Groeilabz is een opleidingsformat voor managers, directies en bestuurders binnen sociale ondernemingen. Via intensieve en interactieve bootcamps en lerende netwerken werden sinds 2020 jaarlijks 300 deelnemers in contact gebracht met hoog aangeschreven experts. Onderwerpen als digitale transitie, duurzame groei, ecologische transitie, financieel management en cybersecurity worden getackeld in collectieve trajecten van telkens vijf halve dagen op maat en in de buurt van de deelnemers. Groeilabz verbetert de verbinding tussen mensen die goed advies kunnen geven en de mensen die ernaar op zoek zijn. Die matchmaking heeft zijn effect in de wereld, zoals je kunt lezen in de talrijke getuigenissen op Inspiratie – Groeilabz en Ondernemersverhalen | Agentschap Innoveren en Ondernemen (vlaio.be).
Wie ging er al concreet aan de slag?
- Els De Mey, IT coördinator bij zorginstelling Het GielsBos rolde een fantastische fake phishing campagne uit en sensibiliseerde 640 medewerkers en 400 cliënten.
Els De Mey, IT coördinator Het GielsBos: ‘We ontdubbelden ons robuuster gemaakte netwerk, zodat bezoekers enkel nog toegang hebben tot de website. We vervingen de groepslogin – waarbij je nooit wist wie er eigenlijk aan de pc zat – door een persoonlijke login met een driemaandelijks paswoord (de tijd die een hacker gemiddeld nodig heeft om een paswoord van twaalf tekens te kraken). Inloggen kan overigens enkel in de Benelux, om Oost-Europese hackers te weren. Alle schermen kregen screensavers, zodat wanneer je even weg bent, niemand zomaar op je pc kan. Naast de goede firewall Fortigate, die het inkomend dataverkeer monitort, werden vele openstaande poorten (bijvoorbeeld waarlangs onze wasmachines automatisch waspoeder bestellen) gesloten en bepaalde websites (bijvoorbeeld goksites) geblokt. We maakten een begin met het overschakelen naar cloudwerking. Een toekomstige stap is meer werken met tablets, zodat de medewerkers minder aan hun computer zitten, maar meer tussen de cliënten.’
- Het Centrum voor Kind- en Gezinsondersteuning De Schommel bedacht een innovatief digitaliseringsproject als antwoord op wachtlijsten.
Laurien Tielens, projectmedewerker CKG De Schommel: ‘Het kost ouders heel veel energie om eindelijk de telefoon te pakken en ons te bellen om hulp te vragen. Als je ze dan moet vertellen dat het nog 15 maanden gaat duren, voel je de ontgoocheling aan de andere kant van de lijn. Om iets aan die schrijnende problematiek te doen, groeide het idee om een ‘blended’ oplossing te ontwikkelen: via digitale weg zouden we dan meteen ‘zelfhulp’ kunnen aanbieden, in afwachting van de mobiele gezinsondersteuning. Zo hoef je op termijn zelfs niet meer over een wachtlijst te spreken. Want de gezinnen kunnen onmiddellijk aan de slag. Waarbij ze het digitale platform ook tijdens de thuisbegeleiding kunnen gebruiken.’
- De Kringwinkel Antwerpen toont hoe #circulareconomy de standaard wordt en is dé ambassadeur als het aankomt op het vernieuwend inzetten van AI en NIRscanning. Daarbij worden technologische inzichten ook doorvertaald in nieuwe verdienmodellen.
Frank Dingemans, innovatiedirecteur De Kringwinkel Antwerpen: ‘Vanuit innovatie streven we ernaar om een #digitaalplatform te creëren rond de Kringwinkel. Zo kunnen klanten in de toekomst spullen die ze zoeken, sneller en eenvoudiger vinden. De digitale Kringwinkel wil partners ondersteunen in hun Circulaire ambities. De toekomst is #inclusief en #Circulair!’
Heb je zin om zelf aan de slag te gaan? Check het opleidingsaanbod op Home - Groeilabz of neem een kijkje in de Subsidiedatabank | VLAIO waar je via filters kunt nagaan wat de opties zijn voor jouw organisatie.
Tine Holvoet, Beleidsadviseur Sociaal Ondernemen en Innoveren bij Verso heeft een track record aan multidisciplinaire samenwerkingen in digitale transitie. Ze combineert haar onderzoekservaring rond ondernemerschapscultuur en ecosysteemdenken (Vlerick Business School en Steunpunt voor Ondernemen & Regionale Economie) met meer dan vijf jaar ervaring in het ontwikkelen en co-creëren, implementeren en sensibiliseren tot ingebruikname van nieuwe (digitale) technologie. Naast technologische bagage, heeft ze ook ervaring als bestuurder bij social profit ondernemingen. Vragen? Tine.Holvoet@verso-net.be
